Dialetto

“le avventure di Pinocchio” in dialetto ponziano (13) penultima puntata

di Ernesto Prudente

Capitolo  33°

Diventato un ciuchino vero, Pinocchio venne venduto e lo compra il direttore di una compagnia di pagliacci per insegnargli a ballare e a saltare i cerchi, ma una sera, durante l’esercizio si azzop­pa e allora lo compra un altro per fare, con la sua pelle, un tamburo

Vedènne c’a pòrte nun s’arapéve, u cucchiére a spalancàje cu na spallàte é trasètte dinte. “Brave! Brave, avìte ragliàte accussì bbuone ch’je vagge sùbbete canusciùte é pe chéste stonghe ccà”.

I duje ciucciùriélle, a chéste paròle, acalàjene a cape, avasciàjene i récchje é se mettèttere a code mmiéze i còsce.

A princìpije, u cucchiére i lisciàje é i ccàrezzàje, ma dòppe pegliàje a strùgle é t’i facètte addeventà lucènte comm’a ddùje spiécchje. Dòppe ancòre nce mettètte a capézze é s’i purtàje u mercàte c’a vògle d’ì vénnere.

Truvàje sùbbete chi s’i vulétte accattà.

Lucignolo s’accattàje nu zappatore che u juorne primme nc’ère muorte u ciucce sùje, Pinocchio, nvéce, s’u ccattàje u dirèttore i na cumpagnìje i pagliàcce p’u fà ballà cu ll’ate bèstje: Ma pe fà chéste, s’ère mparà.

D’a fìne i Lucignolo aètte passà tiémpe pe sapè coccòse.

Pinocchio, nvéce, sùbbete-sùbbete, venètte mise sotte i fiérre a stu nuove patrone. U purtàjene int’a na stalle, nce jnchèttere a mangiàtore i pàgle, na pàgle accussì puzzulènte ca comme assaggiàje a sputàje fòre sùbbete-sùbbete é u patrone, vedènne: “Ah, a spute, nun te piàce, decètte tutte ncazzàte, mò t’a mparì a t’a mangià” e nce affebbiàje quatte mazzate cu na vèrghe i savìne.

Pinocchio, p’u dulore, se mettètte a chiagnere é, tra nu ràgle é n’ate, facètte capì c’a pàgle nun s’a putéve mangià.

“Ah, te fà male! Ma che vulìsse: piétte i pullaste e mberluzze fritte”?

Sti paròle venèttere nzapurìte c’ate bacchettàte.

Capètte, Pinocchio, ca nun nce stéve scàmpe: “O chéste o cazze”, comme decéve a nònne quanne nun vulìve mangià.

Se mettètte a mazzecà nu pòche i pagle é quan­ne a facètte fine-fine, facètte n’àneme é curagge é s’à gnuttètte.

C’a ère fà! Paciénze! «Spère sule c’a disgràzzje mìje sèrve a sarvà ll’ate uàgliùne».

«Ma quà paciénze é paciénze”, decètte u patro­ne trasènne dint’ a stalle. “Te cride ca je t’agge accattate pe te dà a mangià é a vévere. Tu è faticà é mé fa uadagnà sòrde c’a pàle

“Viéne cu mé é je te facce scòle pe te mparà a ballà u tanghe, u valzèr, comme se passe pe dint’i chirchje é comme se ròmpene, c’a cape, i votte i carte”.

E u pòvere Pinocchio s’a ètte mparà tutte sti còse. Facéve pràtteche da matine a sére.

E dòppe tre mise i scòle é tante mazzate ncòppe u cule é ncòppe a schiéne, spuntàje pure u juorne c’a u patrone, cu nu megàfene, jétte alluccànne ca, chélle sére, nce stéve nu spèttacule ca nun s’ère viste màje.

A sére, gènte a murì. N’ore primme c’acccum­menzàsse, a piazze ère chiéne i ggènte, ggènte ròsse é peccerélle é tutte c’u vestìte d’a fèste

Fennute a primme parte d’u spèttàcule, u patro­ne ascètte ncòppe u parche é decètte, tenènne sèmpe u mègàfene nfacce u musse:

“Màscule é fémmene, ruosse é peccerìlle, stàsé­re, comme v’agge prummìse, tènghe u piacére é l’ònore i ve presentà nu ciucciarélle ammaistràte c’a rècitate annanze a tutte i rré d’u munne”.

Stì paròle venèttere applaudite é fischiate.

Ma quanne Pinocchio, priparate comm’a na pacchiane, apparètte mmiéze u parche, a ggènte s’aizzàje all’érte pe sbàttere i mmàne. Fuje na mmuìne i pazze, nce mancave sule ca sunàssere i campane d’a chiése.

U dirèttore, vestute a fèste pur’isse, cu nu pare i stivalune ca brillàvene comm’u sole, quanne spon­te a matìne, u chiàmmaje a duvére é nce decètte: “Pinocchio, saluta questo rispettabile pubblico, composto da cavalieri, dame e ragazzi”.

Pinocchio, ubbidiénte, chiàje i genocchje d’i cosce i nànte é rummanètte nginucchiàte fino a quante u direttore nun facètte nu signale c’a fruste che tenéve mmàne. Pinocchio s’aizzàje e se mettèt­te a correre, cu nu passe cadènzate, tuorne- tuorne u palche. Dòppe nu pòche u direttore, alluccàje: “al tròtte” é Pinocchio, sèmpe currènne, cagnàje passe.

E dòppe n’ate ppòche se sentètte na voce ca decé­ve: “al galoppo” é Pinocchio a cagnà n’ate vòte u passe. “Alla carriére” é Pinocchio, comm’a nu sur­date, scattàje é se mettètte a correre a tutte fòrze.

Antrasàtte, u direttore, sènze se fa scòrgere, spare nu colpe i pistòle é u ciucciariélle, facénne finte i èssere ferute, cade ntèrre comm’a nu muorte vère.

I sbattute i mane d’a ggènte ròsse e i strille d’i uagliune, c’arrevàvene nciéle, facèttere aizzà a cape a Pinocchio ca uardànne ncòppe a nu parche vedètte nganne a na bèlle signore.nu medaglione c’u ritràtte i nu uaglione.

“Chille ritràtte è u mìje é chelle signore è a Fate” decètte, ncuorpe a isse, Pinocchio. Da cunta­tézze se mettètte a strellà: “Fatine, Fatine mìje”. Nvéce d’i paròle, a canne nc’ascètte nu ragle accussì fòrte ca facètte rìrere tutte chélle ggènte mèntre i uàgliune strellàvene comm’i pazze.

U direttore, pe nce fa capì ca nun è bbòne criàn­ze alluccà i chèlle manère, nce méne na bacchettàte ncoppe u nase. U pòvere ciucce, pe se fa passà u dulore, cacciàje a lengue fòre e s’alleccàje a parte ca nce facéve male.

Facènne chéste s’accurgètte ca dint’u parche a Fate nun nce stéve cchiù. Fùje tale a desperazione ca se mettètte a chiàgnere sènze se fa vedé a nisciune. Mànche u dirèttore se n’accurgètte tante che, facènne rummore ca fruste, alluccàje: “Da bravo, Pinocchio, faje vedé comme se passe pe dint’i chirchje”.

Pinocchio accummenzàje u nùmmere ma nun riuscètte a fennì, ògne vòte ca se truvàve all’ùrde­me chìrchje se fermàve é nun gghiéve cchiù annàn­ze.

Pruvàje tante vvòte sènze riuscì. A fine vulètte fa nu zompe cchiù aute é i còsce i rète rummanètte­re arraugliàte dint’ u chìrchje é nun se putètte cchiù mòvere.

Ll’uosse pezzìlle nce facéve tante male ca nun nc’a facètte a turnà sule-sule dint’a stalle.

A ggènte alluccave ca vulève a Pinocchio ma pe chélle sére nun se facètte cchiù vedé.

E nun se facètte vedé cchjù manche p’i sére appriésse pecché rummanètte zuoppe.

U patrone nun sapènne che se n’ère fà, é nun u putéve tènere sule p’u dà a mangià é a vévere, pigliàje nu uàglione é nce decètte: “Pòrtele u mer­cate é vìnnele”.

U mercate, ascètte sùbbete chi s’u vuléve accat­tà.

“Quante vvuò pe stu ciucciariélle”?

“Vinte èure”!

“Je te donghe vinte sòrde, si tu m’u vuò vén­nere. Je m’u ccatte sulamènte p’a pèlle. Nc’àgge fà nu tambùrre p’a bande d’u paése mìje».

Chiste ca s’accattàje u pigliàje p’a capézze é ghiètte abbasce a marìne. Llà nc’attaccàje na prète ngànne é nu piézze i cimme nfacce a na còsce é arrunzàje a mare.

Pinocchio, cu chélle prète pesante nfacce a cuolle, iètte sùbbete nfùnne é chill’òmme, c’a fune mmane, s’assettàje ncòppe a nu scògle é aspettàve c’u ciucce murésse affugate pe nce luvà, dòppe, a pèlle pe fà u tambùrre.

Capitolo  34°

Pinocchio, gettato in acqua, è mangiato dai pesci e ridiventa un burratino com’era prima: mentre nuota per salvarsi è ingoiato dal terribile pescecane

Ere passate quase n’ore a quanne Pinocchio stéve nfunne. Chille ca s’àvéve accattate penzàje ch’ère bèlle è muorte é u putéve pure scurtecà.. Teràje a fune é ncéve d’u ciucce muorte venètte a galle, sèmpe attaccate nfàcce a na còsce, nu mamuocce vive ca me paréve nu capito­ne. Sficchiàve a tutte i parte. Chille pòver’òmme nun capéve cchiù niénte. “E u ciucciariélle c’agge jttàte a mare, addò stà”! “U ciucce song’je”, respunnètte Pinocchio. “Tu”?

“Sì, je”!

«Ma tu me vulìsse sfottere»?

“Je nun te vògle sfottere. Je te sto decènne a verità“.

“E allore, comm’è stu fatte: Je t’àgge menate nfunne ca ìre nu ciucce, te tire a galle ca sì nu mamuocce. Comme se spiéghe tutte chéste”?

«Sarrà state u mare a fa stu schérze»!

“Nun continuà a sfottere, ca si pérghe a paciénze…”.

“Va bbuò, vulìte sapé a verità? Sciùglìteme a còsce é je ve racconte ògne còse”.

Chill’òmme, nu fésse i primme categorìje, u sciuglètte é Pinocchio raccuntàje:

“Aìte sapé ca je songhe nate burrattine i légne, comme songhe mò, é stéve, llà pe llà, p’addeventà nu uàglione vère comm’a tutte chille ca stanne ncòppe a stu munne ma, p’a pòche vògle i studià, é p’a tante vògle i stà a sèntere i cumpagne mala­mènte, me ne fujètte d’a case é, nu bèlle juorne me truvàje ciùcce cu tante i récchje e cu tante i code.

Me purtàjene u mercate e m’accattàje nu patro­ne i cirche pecché s’ère mise ncape i me fa adde­ventà nu ruosse ballerìne. Ma na sére cadètte é m’azzuppàje, m’azzuppàje na còsce. Fennètte i fa u ballerìne, me purtàjene u mercate e vvùje m’avite accattàte. Ma ì mé che n’avìte fà”?

“Je t’agge accattàte é pavàte venti sòrde pecché me servéve a pèlle pe fà nu tambùrre. E mò addò a tròve n’ate pèlle”?

“Nun ve desperàte, u munne è chine i ciùcce”!

“Dìceme na còse: ma a stòrje toje è sule chéste ca m’è ditte”?

“Nò,nò! Nce stanne tante é tan’ate ccòse. Je v’agge ringrazzjà pe comme m’avìte trattàte, ricur­dàteve ca stavòte avite fatte i cunte sènze a Fate”:

“A Fate? E chi è stà Fate”?

“E’ a mamme mìje. E’ tàle é quàle a tutte chélle mamme du munne ca vònne bbène i fìgle e ll’ajù­tene quanne se tròvene mmiézze i uàje. A Fate mìje, quanne m’a viste comm’a nu ciucce ca se stéve jnghènne a panze d’acque a mannate tante pisce ca se so mangiàte tutte a carne, d’i récchje a code”.

Chille pòver’òmme rummanètte a vocch’apèrte pe stì còse che nce decéve Pinocchio. All’ùrdeme, sbuttàje é decètte:

“A ògge mpòje nun mangiaràgge cchiù pìsce. Nun vògle avé surprése ca arapènne nu retunne nce tròve ncuorpe na code i ciùcce E po’a mé me ne fotte i tutte stì stròppele ca m’è ditte, je sacce sule c’agge spise vinte sorde é i vògle arrète: Mò sa che fàcce, te pòrte u mercate é te vénghe comme légne p’appiccia u cammìne”.

A stì paròle, Pinocchio facètte nu zompe é schizzàje luntane, dint’a ll’acque. Se mettètte a natà é, a voce aute, decètte: “Stàteve bbuone é sé afùsseve avé bisògne i nu tamburre ricurdàteve sémpe i mé”.

Pinocchio natàve facènne zumpe a fòre ll’acque comm’a na fère ca tène bbòne vògle quanne corre appriésse i castaurriélle pe fà menàle.

A nu cèrte mumènte nce parètte i vedé na còse a mmare ca paréve nu scuogle jànche é ncòppe a stu scògle nce stéve na crapettèlle ca, nvéce i èssere jànche o nére, comm’a tutte i crape i stu munne, ère turchìne comm’a Fate soje.

U còre nce sbattéve fòrte- fòrte, tante fòrte ca spisse se mettéve a mane ncòppe pe paure ca se ne scappàsse a piétte.

Arrancàje a natà p’arrevà prìmme ma, quanne stéve quase vicine, a int’a ll’acque ascètte na cape i nu mostre cu na vocche spalancate ca facéve paure. E mmocche tenéve ddoje file i diénte ca parévene sèrre mise une arrète a n’ate.

Pinocchio se pigliàje na paure i pazze. Cercàje d’u scansà, i scappà, ma nun fuje capace. Chélle brutte bèstje, facènnese na surzate d’acque, s’u gnuttètte comme fosse nu muschìgle. Pinocchio pigliàje na bòtte accussì férme ca rummanètte stur­dute pe nu pòche. Quanne se repegliàje nun sapéve manch’ìsse addo se truvave. Tenéve tante paure ca se stéve cacànne sotte.

Quanne capètte ca stéve int’u stòmmeche i nu pésce, accummenzàje a chiàgnere é a strellà: “Aiùte, aiùte. Venìteme a ajutà”.

U respunnètte na voce: “Ma chi vvuò ca te vène a sarvà”?

“E tu chi sì”, dummannàje Pinocchio.

“Je songhe nu tunne ca u capennùgle s’à gnuttu­te nziéme a té. E tu chi pisce sì»?

“Je nun songhe nu pésce, je nun tènghe niénte a che spàrtere cu i pisce, je songhe Pinocchio, son­ghe nu mamuocce i légne”.

“E allore, si nun sì nu pésce, pecché t’è fatte gnottere d’u capennùgle”?

“Je nun agge fatte niénte, è stat’isse a me gnot­tere, je nun me so mànche addunate, é mò c’agge fà int’a stu scure-trombe”?

“E ch’è fà! E’ spettà c’u pésce nce diggerìsce a tutt’è ddùje”.

“Je nun vògle aspettà, je nun vògle murì”.

“Manch’je vulésse murì”.

«Je me ne vulésse scappà. Ma comm’agge fà»?

«Scappe sé sì capace»!

Attramènte parlave cu tunne, a Pinocchio parét­te i vedé, luntàne-luntàne, na lucernélle. “E che sarrà stu lumìne appecciàte”?, ncape a isse penzàje. “Sarrà còccaute disgrazziate c’adda fà pur’isse sta brutte fine”.

Lasciàje u tunne é s’avviàje vèrse a lucernèlle.

(continua)

To Top