





|
|||
“Le avventure di Pinocchio” in dialetto ponziano (3)Capitolo 3°Geppetto, tornato a casa, comincia a lavorare il pezzo di legno per fabbricarsi il burattino. Lo chiama Pinocchio. Le prime monellerie. A case i Geppetto ère na stanzulélle pétte- pétte cu nu lantepòrte ca s’arapéve a mmiéze a vìje pe dà nu pòche i luce. Mubbìlje?, cchiù niénte cà pòche: na sègge spagliate, nu liétte cu nu pagliaricce i èrve sécche, na tavule ca suffréve i mòte budecariélle è sbàndatòje, pronte a se squadrà pe tèrre si une a tuccave. Nfacce u mure, i fronte a pòrte, nce stéve desegnàte nu cammìne c’u fuoche appicciate e na cazzaròle ca menave fumme, nu fumme che paréve quàse òvère, comm’u ffuoche. Geppetto , appéne trasètte, accustàje u lantepòrte, pigliàje i fiérre e s’ì mettètte vicine. S’assettaje ncòppe a sègge sèmpe c’u piézze i légne sott’u racce. “Agge chiammà Pinocchio”, decètte, e se mettètte a rìrere. Chistu nòmme nce purtarrà furtùne. Truvate u nòmme accummenzàje a faticà. Inizìàje d’a cape: facètte i capille, a frònte e pò ll’uocchje ca, appéne fennute, se muvévene e ‘uardàvene talmènte fisse-fisse ca Geppetto se mettètte quase a ppaure. Pò facètte u nase che appéne fennute se mettètte a créscere e, int’a niénte, addeventàje nu nasone ca nun fennéve maje. Isse u tagliave é u nase invece i s’accurcià addeventave sèmpe cchiù luonghe. Se stancàje e passaje a fà a vocche. Nun avéve ancòre fennute ca chélle se mettètte a rìrere é a fa smòrfje p’u sfottere. U pòver’òmme se pigliàje tante còllere ca nun avètte a fòrze i riagì. Facètte finte i niente è continuàje a gghì annante. Facètte u mènte, u cuolle, i spalle, i bracce è i mmane. Faticave c’a cape calate e, a ‘mpruvvise, se sentètte i piglià a parrucche. Aizzaje ll’uocchje e vedètte c’a parrucche soje stéve mmàne a Pinocchio. “Damme a parrucche”, decètte. E Pinocchio invéce i nc’a dà, s’a mettètte ncape. Ere tante ròsse c’u cummegliàje a cape, sane-sane. A chille sgarbe , u’ povere Geppetto addeventàje triste e chine i malincunìje. “Birbante e malandrìne, nce decètte, nun t’agge ancòre fennute e tu già accummiénze a nun me respettà. Je songhe pàtete , recuordete”! E mèntre decéve stì paròle s’asciuttàje na làcreme ca nce scennève p’a fàcce. Nun nc’a facètte a gghì annanze. S’àvètte fermà. A cape nce geràve comm’a n’ariàtèlle e i mmàne tremmàvene sòcce-sòcce… Avéve fa ancore i cosce e i piéde. Dòppe u’ repuose, ca duràje parìcchje, maste Geppetto, s’aizzàje a còppe a sègge e repigliàje n’ate vòte a faticà. Facètte, a prìmme, na còsce. Pò passaje a chéll’ate. Quanne fennètte i fà u’ siconde pède, mèntre s’u’ ‘uardave. Chine i giòje, se sentètte arrevà nu cauce ncòppe a ponte d’u nase ca u facètte vedé tutte i stélle ca se védene ‘nciéle int’a na bèlle nuttate. “C’aggja fà, decètte, a colpe è a mje; nc’avéve penzà primme, mò nce stà pòche a fà cchiù”. Pigliàje u’ mamuocce e u mettètte ntèrre p’u mparà a cammenà. Pinocchio, cumme facètte i primme passe, e i còsce se sciuglièttere, teràje u lantepòrte e cu nu zompe se truvaje a mmiézze a vìje é llà se mettètte a correre a tutte forze facènne, cu i piéde i légne, nu remmore ‘i pazze. Zumpàve comm’a nu cunigle. U pòvere Geppetto ‘nce curréve appriésse ma nun arrevàve. “Agguantàtele”, alluccàve Geppetto ma a gènte che stéve p’a vìje, vedènne stu uàglione i légne ca curréve comm’ a nu cavàlle, se fermave, curiose e ncantate, sule a guardarle e reréve, reréve comm’i matte. Sule nu carabbiniére, sentènne tutte chélle ammuìne, e penzanne ca fosse cumparse nu ciucce cu i scélle, se fermàje, cu i cosce apèrte é i mmàne spalancàte, tante ca chiùdètte a vìje. Int’a mane dèstre tenéve a sciabbule c’avéve luvate a dint’ u fòdere. Pinocchio, quanne a luntane vedètte ca u carabbiniére sbarràje a vìje, penzàje i nce passa pe mmiéze i cosce. Ma facètte fiàsche pecché u carab:niére, sènze se mòvere, agguantàje p’u nase, tante ere luonghe. Quanne arrevaje Geppetto, cu nu fiatone che ‘nce a facéve appéne appéne a respira, u carabbiniére u’ cunzegnàje dint’i mmàne sòje. Geppetto, pe’ punizione, nce vulève fa na teràte i récchje ma nun putètte pecché nun i truvaje. E sapìte pecché? Pecché quanne u facètte a cape se scurdàje i fa pure i récchje. U pigliàje p’u cuolle é su carriaàje a case, decènnece: “Mò che gghiàmme dinte facimme i cunte”. Pinocchio, vedènne a malaparàte, se menàje pe terre é nun voléve cchiù cammenà. Se nceppàje. Mpuntàje i piéde pe terre comm’ a nu ciucce ‘nt’a sagliùte. A pòche a vòte, tutt’a gènte ca stéve p’a vìje, curiose e scansafatiche, se fermàje attuorne è se mettèttere a fà i cummiénte: “Pòvere mamuocce, tène raggione i’ se mpuntà. Fa bbuone a nun vulé tornà a case. Chi sa che mazziatone tène stepàte maste Geppetto che pare nu buon’omme ma che se stà cumpurtànne comm’a nu lazzarone cu stu povere ‘uàgliùnciélle”. Ne decèttere tante e tante ca u carabbiniére lasciàje lìbbere a Pinocchio, afferràje pe nu racce maste Geppetto è s’u purtaje ‘ncasèrme. U pòver’omme, nun sapènne comme s’ère difèndere, se mettètte a chiagnere comm’a nu crapettiélle. P’a vìje, sémpe tenute p’u racce da u carabbìniére, barbettàje: “Che fìgle sciauràte, è a penzà che je ne vuléve fa nu uàglione mudèlle, nu uàglione respettuse, educate è chìne i criànze. Tutte chéste m’àgge mmeretate, nc’ère penzà prìmme. Mò sta tutte bbuone” Chélle ca sucedètte dòppe, còse a nu crédere, v’i’ conte appriésse, a pòche a vòte
Capitolo 4° La storia di Pinocchio con il Grillo parlante dove si nota che i ragazzi non accettano i consigli di chi sa più di loro. V’agge dìcere, amìce, pitte o ruosse ca site, che mèntre u’ pòvere Geppetto, sènze avé fatte niénte, jètte a fennì mprigione, Pinocchio se mettètte a correre pe turna’ a’ case. Ma, pe fà amprèsse, pigliaje a vìje pe dint’i campagne, zumpanne pe’ ncòppe i sèpe, p’i’ fuosse chine d’acque comme si fosse state ‘na lepre cu i cane a’ rète. Quanne arrevàje annanze a case, truvàje a pòrte accùntate, nce dètte na vuttate e trasètte. Chiudètte a pòrte cu saglièscìnne è a rete nce mettètte pure nu palètte é, tutte cuntènte, s’assettàje pe tèrre. Chélle cuntentézze duràje pòche pecchè sentètte nu Cri-cri-cri che nce mettètte na madònne i paure ca u facètte tremmà sane-sane. Chiane-chiane, cu nu felìlle i voce, dummannàje: “Chi è ca me chiamme”? “Songh’je”! e Pinocchio, avutannese, vedètte na rille, diéce vòte cchiù ròsse i chélle ca vedimme sèmpe, pure a mmiéze a vìje, ca sagliéve chiane- chiane nfacce u mure. “Dìceme, rille fetènte, chi sì”? “Je songhe a rille parlante é stonghe i case ccà dinte, a coppe a ciént’anne”. “Ma a ògge, sta case è a mìje”, decètte Pinocchio, é, famme u piacére, vatténne sùbbete, sènza fa stòrje”. “Je, a ccà, nun me ne vache sé primme nun t’àgge dìtte na ròsse verità”. “E dìcele amprèsse, nun pèrdere tiémpe”. “Uàje a chille uàgliune ca nun stanne a sentì a mamme é u patre é se ne vànne d’a case. Chiste uàgliune nun farànne màje bbène, é, ampresse, se pèntene. Fànne tutte na malafine”. “Cante comme vvuo, rìlle fetose, je te dìche ca dimàne, a primmamatine, je me ne vache a chéste case pecché, si rimanghe ccà, facce a fine i tutte i uàgliune: me mànnene a scòle, addo, vògle o nu vògle, so custrétte a studia. Je tutte chéste nun u vògle fà . A mé me piace correre p’acchiappà i plummèlle è saglì ncòppe i piante pe piglià l’aucié11e a dint’i nide” Pòvere fésse, ma u saje o no, ca facènne comme vuò tu, addeviénte nu ciùcce é tutte quante se rnéttene a rìrere e, nzuppànnese u pane, se pìglene pure a pezzecate”. Stàtte zitte, rille i malaùrìje, a mé nun me fotte proprie niénte i chélle ca tu piénze”. A rille, ca tenéve a paciénze i Giobbe, e che nce tenéve a dà cunzìgle bbuone a Pinocchio, continuàje “Si nun tiéne vògle i ì a scòle, mpàrete nu mestiére ca te cunsènte i te uadagnà nu piézze i pane onèstamènte” Pinocchio, che accummenzave a pèrdere a paciénze, respunnètte: “Ncòppe u munne nce stà sulamènte nu mestiere ca a mé me piace”. “E qual’è stu bèlle mestiére”? ‘Chille i magnà, vévere, durmì é pazzia d’a matine a sére”. Pe règule toje, respunnètte a rille, sèmpe c’a stésse calme, chiste ca tu vvuò fà è u mestiere i tutte chille ca fennéscene o dint’a nu spitale o dint’a na galère”. “Attiénte a té, rille i malaùrìje, si pèrghe a paciénze so uàje pe té”. “Pòvere Pinocchio, me faje sule cumpassione”. “è pecché te facce cumpassione”? Pecché si nu mamuocce è, chélle eh’ è pègge, tiéne a cape i légne”. A sti paròle Pinocchio, c’u sanghe a 11’uocchje, arraggiàte, comm’a nu lione affamate, stènne a mane ncòppe u bancone, arràffe na mazzòle è a tire, c ‘u tutte a fòrze ca tenéve, addo stéve a rille. Disgraziatamènte a cugliètte è a rille tenètte appè ne u tiémpe i fa Cri-cri-cri ca rummanètte stecchite nfacce u mure.
Capitolo 5°
Pinocchio ha fame e cerca un uovo per farsi una frittata ma sul più bello la frittata gli vola dalla finestra. Accummenzave a fa nòtte è a stòrje c’a rille ère fennute a tante tiémpe. Pinocchio, ca nun avéve mangiate niénte, se sentètte u stòmmeche muolle-muolle. Tenéve famme . Na famme ca nun u facève capì niénte. L1’uocchje currèttere ncòppe u fuculare addo se vedéve nu cautàre ca vulléve. S’avvicenaje p’u scummuglià, pe vedé che nce stéve a inte, ma a cazzaròle nun èsistéve. Ere nu diségne nfacce u mure. Mmagginàteve cumme remmanètte. U nàse s’a11ungaje i quatte déte. Addeventàje nu pàzze . Se mettètte a correre pe tutte a case, jéve a nnànze e a rète, comme nu lione dint’a na gàbbje, scaliànne pe tutte i buche, int’a ògne spicule, pe tutte i teràtore , pe truvà nu poche i pàne sicche, nu poche i pulènte, n’uosse i carne avanzàte, na spine i pésce, n’uosse i percòche, nzomme còccòse ca putésse mèttere sott’i diénte. Ma nun truvàje niénte , pròprije niénte. Nun truvaje u riéste i niente è a famme crescéve, aumentàve cumm’a na nzalatiére i farine, mbastàte cu ll’acque, e mise a créscere vicine u càute. U povere Pinocchio l’ùneche sulliéve u truvàve a sbadiglià. Facéve sbadìgle accussì ruosse che spisse a vocche apèrte arrevave fine i récchje. Sbadegliàve é sputave. Tante c’u stòmmeche se facéve sèmpe cchiù pitte. Se mettètte a chiàgnere, cu 11’uocchje chine i làcreme è chine i disperazione, decéve: “Avéve raggione a rille parlante. Agge sbagliàte a nun stà sentì a papà é a scappà d’a case. Si papà stésse cà, je nun me truvasse int’a stà brutte mbruogle. Che brutte malàtìje è a famme”. Mèntre fantasticave stì penziére, nce parètte i vedé a mmiéze u muntone i munnèzze na còse janche é ca paréve n’uove i galline. Facètte nu zompe, comm’a na zummezzate a mmàre, è ll’agguantàje. Ere n’uove, n’uove òvère. A giòje i Pinocchio arrivàje u massime can un è puss’bbele da raccuntà. Penzànne ca fosse nu suonne s’u vutàve e s’u geràve dint’i mmane; u vasàve e u continuave a vasà nate vòte étant’ate vòte. Nun putéve è nun vuléve credere a na furtùne ccussì rosse é se mettètte a penzà a comm’ avéve còcere Uardànnele fisse-fisse decéve: “Mò, cumme t’àgge cucenà? Facce na frittate? O’ è mègle ca te frìje int’a tiélle? E si te facésse scaudàte? Nò! no, a mègle còse è ca te frìje int’a tièlle. Accussì fàcce pure prìmme”. Sùbbete-sùbbete , friènne-magnanne , cumme se dìce, sènze penzarce ncòppe ddoje vòte, pigliàje na tièlle nce mettètte nu pòche d’acque, pecche nun riuscètte a truvà ll’uogle, è a mettètte ncòppe u fuoche ca stéve appicciate. Comme vedètte ca 11′ acque accumenzàje a frìere, rumpètte a scorze i ll’uove facènne a mòsse i menàrle int’a tièlle. Ma, a int’a scorze, invèce d’u ghiànche e d’u russe, ascètte nu pullecìne che, allère é cuntènte, facènne pure n’inchine, nce decètte: “Grazìje, grazìje, care Pinocchio. M’è sparagnàte pure a ftiche i rompera scorze. Stàtte bbuone è tante salute a case” Arapètte i scélle è se ne vulàje p’a fenéste ca stéve apèrte. Pinocchio rummanètte comm’a nu mbambulate, cu ll’uocchije ca uardàvene a fenèste, c’a vocche apèrte e cu i scòrze d’uove mmàne. Nce vulètte nu poche i tiémpe pe se repeglià Passàte u mumènte brutte accummenzàje a strellà, a chàgnere è a sbattere i piéde pe tèrre, decénne: “Avéve raggione a rille parlante, si nun fosse scappate d’a case, se ca nce stésse papà, je avésse avute tutte e nun me stésse murènne i fàmme. Date che u stòmmecche se ribellave p’a famme, penzàje i fa na scappatèlle u paése vicine c’a speranze i truvà quàccune che nce facésse a carità i quàcche muorze i mangià. (Continua) |
|||
Ponza Racconta © 2021 - Tutti i diritti riservati - Realizzato da Antonio Capone |
Commenti recenti