Dialetto

“Le avventure di Pinocchio” in dialetto ponziano (6)

di Ernesto Prudente

 

Capitolo  13°

L‘osteria del Gambero rosso

Pinocchio, a vorpe é a jàtte s’avviàrene pe gghì u campe d’i miràcule. Camminàjene pe tutt’a jurnate é, quanne stéve pe fà nòtte, stanche muorte, arrevàjene a nu pòste addo stéve a cantine d’u Gàmbere russe che, appìse fòre a pòrte, nce stéve na luce e na frasche ca vuléve significà ca dinte nce stéve vine bbuone, ammuttàte int’ a chélle jurnàte.

“Fermàmmece nu poche, decètte a vorpe, nce mangiamme nu muorze i còccòse é nce repusamme nu pòche. Partimme a ccà a mezanòtte accussì dimane ammatine, quanne sponte juorne, nce tru­vamme int’a ll’uorte d’i miracule”.

E accussì facèttere. Trasèttere int’ a sta cantine e s’assettajene nfàcce a na tavule. Nisciùne i llòre tenéve famme.

U jattone, che stéve mbarazzate i stòmmeche se mangiàje trentacìnqe trégle cu sughe i pummadòre, quatte piàtte i trippe che cungiaje, pe tré vote, c’u burre é furmagge ràttate. A vorpe vuléve spuzzulià pur’ésse còccòse ma, date c’u miédeche nce avéve ditte i mangià pòche, s’accuntantaje i na lèpre, chiéne i puparuole fòrte, cu nu cuntuorne i pulla­stiélle ngrassate a granone. Quanne se pulezzàje stu piatte, se facètte purtà na sperlònghe che, a nu late, ère chiéne i pernìce, quagle, arcère é marvizze é, a ll’ate làte, nce stévene spernòcchje, gambaru­ne, palàje é calamàre:

Fennute i mangià tutte stì còse, decètte ca tené­ve u stòmmeche arrevutate é nun putéve accustà mmocche cchiù niénte.

Chille ca mangiàje cchiù pòche i tutte fu Pinoc­chio.

Se mangiàje surtante na mèze noce é nu culur­ciélle i pàne. U pòver’uàglione tenéve ncàpe nu penziére fisse: u campe d’i miracule é i sòrde d’òre.

Fennute i mangià, a vorpe decètte nfacce u can­teniére: “Tròvece doje càmmere, une pe Pinocchio é chell’ate pe mé é p’a cumpagne mìje. Accussì nce repusamme nu pòche. Nun ve scurdate, però, c’a mèzanòtte nc’avite scetà pecché amme cunti­nuà u viagge”.

“Vvà bbuone”, respunnètte u canteniére, zenne­chiànne ll’uocchje, comme pe dìcere: agge capìte ògne ccòse.

Cumme Pinocchio se mettètte sott’i cupèrte, sùbbete pigliàje suonne é accummenzàje a sunnà.

E se sunnàje ca stéve int’u campe d’i miracule, ch’ère chine d’arbariélle càreche i munète d’òre che, cunnuliàte d’u viénte, facévene tin-tin-tin comm’a dìcere: allungate a mane é pigliàtece.

Int’u cchiù bèlle d’u suonne, pròpreje quann’is­se stéve p’allungà a mane, sentètte na tuzzuliate fòrte nfàcce a pòrte é na voce c’allùccave: è meza­nòtte, scétete.

“I cumpagne miéje so’ pronte”?, dumannàje Pinocchio.

“Ate ca so pronte! Chille se so avviàte ggià a nu pare d’ore”.

“Pecché tante prèsse”?

“Pecché a jatte a vute nna mmasciàte c’a i ròse­le nc’ànne gunfiate i piéde a u mescìlle cchiù pìtte”.

“U mangià, ànne pavate”?

“Nun ziamàje. Chèlle è ggènte educate é màje v’a fossere fatte n’affronte i chéste manère”

“Peccate!, fu a a rispòste i Pinocchio, pecchè n’affronte comm’è chiste m’a fosse fàtte piacére. E addo ànne ditte che m’aspettàvene”?

“U campe d’i miracule, dimanammàtine, comme sponte juorne»

Pinocchio, prìmme i scì, pagàje nu zecchine p’u mangià e p’u durmì, pe isse é p’i cumpagne.

Fòre ère nu scure trombe. Nun se vedéve a nu mètre. Tuorne-tuorne nu silènzje i campusante, manche na fògle se muvéve. Ogne tante, però, nu bafarone zumpàve a na sèpe a n’ate e cu i scélle tuccave u nase i Pinocchio che, chine i paure, facènne nu zumpe a gghì a rète, alluccave:

“Chi è llà” é sta voce se sparpetiave p’a campa­gne repetènne sèmpe:“Chi è llà, chi è llà, chi è llà”, é se perdéve, se perdéve luntàne.

A nu cèrte mumènte, nfacce a nu pède d’àrbere, Pinocchio vedètte na còse luminose, comm’a nu lumine appicciate dint’a na làmpetèlle trasparènte.

“Chi sì”?, dummannàje Pinocchio.

“Songhe l’ombre d’a rille parlante” respunnètte na vucélle.

“E che vvuò a mé”?

“Te vògle dà nu cunzìgle: “Tòrne a rète é puorte i sòrde ca te so rimaste a pàtete che sta chiàgnènne é se stà disperànne pecché nun te véde”

“Dìmàne pàteme sarà nu ruosse signore pecché sti quatte munéte addiventèranne duìmile”

“Lassa stà. Nun i dà rètte: Chiste so dduje mbrugliùne. Siénte a mé, tòrne arrète”.

“E je, nvéce, vògle ì annanze”

“A nuttate è scure é a vìje è chiéne i pericule”

“Je vògle ì annànze”!

«Ricuòrdete ca tutte i uàgliune ca vònne fà i cape-llòre primme ò dòppe se pèntene”

“Vaje decènne sèmpe i stésse còse. Bonanòtte rìlle”

“Bonanòtte Pinocchio, é ché u ciéle te sàrve d’u fanghe é d’ i mariuole”.

Comm’a rille fennètte i parlà, se stutàje a lucer­nèlle é a vìje addeventàje cchiù scure i primme.

Capitolo  14°

Pinocchio, per non aver dato ascolto ai buoni con­sigli del grillo parlante, si imbatte negli assassini.

Pinocchio, continuanne a cammenà, penzàve: “Comme simme disgrazziàte nuje uàgliune. Tutte nce strìllene, tutte nce dànne cunzìgle e tutte nce vònne currèggere. Me pare ca tutte se sèn­tene i èssere patre é maìste comme a rille parlante che je nun agge vulute dà rètte. Stànnele a sentì chi sa quante uàje m’a fossere capità.

Ménumale ca je nun nce créde a tutte stì fessàrìje ca ggènte se nvènte pe nce fa méttere a ppaure. Je nun tènghe paure i nisciùne e sì ncuntrasse còcchedune p’a vìje, nc’iésse vicine é nfacce nce decésse: Che vulite a mé, mettìteve bbuone ncape ca cu mé nun se pazzéje. Jatevénne p’i fatte vuoste é lassàteme stà.

A sentì stu parlà, fatte sèrje – sèrje, già i véche, chille pòver’assassine, che scàppene c’u cazone chine i mèrde. Si po’ fossere tante scrianzate a nun scappà, allore scappasse je é a còse fennésse llà”.

Cumme fennètte stu raggiunamènte, a Pinoc­chio parètte i sentì, arète a isse, nu remmore i fògle. Se geràje pe uardà e int’u scure vedètte ddoje figure, nére comm’u cravone, che cammena­vene arète a isse comme se fossere dduje fantàsme.

“Ivviccanne vèramènte” decètte Pinocchio é nun sapènne addo annasconnere i sòrde, si mettètte mmocche, sott’a léngue. Dòppe se mettètte a fùjere ma s’a jètte fermà pecché se sentètte agguantà pe nu ràcce mèntre ddoje voce abbrucate decévene: “O a borze o a vite”.

Pinocchio, ca nun putéve parlà pecchè mmoc­che tenéve i sòrde, accummenzàje a fà tante mòsse pe fa capì a chille duje fantasme, ca mustravene sulamènte ll’uocchje, ca isse ère nu pòvere mamuocce e che dint’i sàcche nun tenéve manche nu sòrde papaline.

“Càcce i sòrde si nò te facimme a pèlle”, decèt­te chille cchiù aute. Chill’ate, nvece:” Dòppe che t’àmme accise, accedìmme pure a pàtete”.

“Nò,nò, se mettètte a strellà Pinocchio, pòvere patre mije”. U strellà facètte fa remmore i sorde ca tenève mmocche.

“Ah, piézze i pigliancule, i tenive nascuoste sot-t’a lengue, spùtele sùbbete”.

E Pinocchio, nvéce, nzerràje a vocche.

“Ah, fàje pure u surde, mò nce penzamme nuje a fàrtele sputà”.

Une i chìlle afferràje Pinocchio p’a ponte d’u nase, chill’ate, nvéce, agguantàje p’i cannacchèlle é tutt’é duje, pe nce fà arapì a vocche, teràvene ognune u late sùje ma a vocche i Pinocchio paréve nchiùvate.

Allore, u fantasme cchiù peccerìlle, teràje fòre nu curtiélle é nce nfelàje mmocche. Pinocchio, svélte comm’a nu scuiàttule, u menàje nu muorze nfacce a mane, tante fòrte che nc’a staccàje é a sputàje pe tèrre.

Quanne s’accurgètte ch’ère na zampe i jàtte rummanètte surprése.

Stu fatte nce dètte cchiù curàgge. Cu tutte a fòrze che tenéve ncuorpe riuscètte a se liberà é, zumpate a sèpe, se mettètte correre p’a campàgne. Chille duje nce currévene sèmpe appriésse comm’a dduje cane che correne arète a na lèpre.

Currèttere pe na quinnecìne i chilòmetre.

Pinocchio nun nce facéve cchiù. Quanne i fan­tasme u stévene p’arrevà, Pinocchio s’arrampecàje nfacce a nu tronche i n’arbere é si jètte assettà ncòppe a tutte.

I duje fantasme cercàjene, pure llòre, i s’arram­pecà ma a metà d’a piànte sciuliàjene é cadèttere pe tèrre cu i mmane é i piéde tutte nzanguinàte.

Nun tentàjene cchiù i sàglere ma cercàjene i fa scénnere a Pinocchio.

Arraunàrene na fascìne i légne secche é a dètte­re a fuoche sotte l’àrbere.

Int’a nniénte i fiàmme accummenzàjene a s’aizà é Pinocchio, ca nun vuléve murì arrustute, facètte nu madonne i zompe pe tuccà tèrre. Cumme met­tètte i piéde pe tèrre, vàje a correre, n’atavòte, a tutte fòrze. E’ chille duje sèmpe a rète.

All’intrasàtte Pinocchio se truvàje nnànze nu fuosse chine d’ àcque. C’avéve fà. Che putéve fà! Nun tenéve ate vvije, nun nce stévene ate sentiére.

“Une, duje é tré” alluccàje Pinocchio e cu na ròsse rincorse zumpàje u late i llà d’u fuosse.

Pure i mariuole zumpàjene ma cadèttere int’a ll’acque.

Pinocchio c’avéve sentute u remmore se mettèt­te a rìrere.

S’avutàje pe uardà é s’accurgètte ca chille duje, èrene asciute a dint’a ll’acque é stévene ancòre currènne, tutte nzuppate, appriésse a isse.

Capitolo  15°

Gli assassini inseguono Pinocchio e dopo averlo raggiunto lo impiccano ad un ramo della quercia grande

Pinocchio, a fòrze i correre, se stancàje é se perdètte i curàgge pecché nun nc’a facéve a tenì luntane chille duje. Se vuléve menà pe tèrre e dàrse vinciùte, mmane i mariuole. Quanne, però, a luntane vedètte, mmiéze a ll’àrbere, na case, jànche comm’a néve, arraunàje i fòrze, é, sènze pèrdere tiémpe, repegliàje a fùjere pe dint’u vosche c’a sperànze d’arrevà a chélle case.

“Si arrìve llà, songhe sarve”, penzàje.

I mariuole i tenéve sèmpe a rète.

Dòppe nu pare d’ore i corze desperate, arrevàje, sènze ciàte, annànze a pòrte i chélle case é tuzzuliàje.

Nisciune respunnètte.

Tuzzuliàje cchiù fòrte pecché sentéve, arète a isse, u remmore di zumpe i chille dùje ca nce stéve­ne quase ncuolle. Stévene accussì vecìne ca, dint’u scùre, sentéve pure u respire, ma nisciune respunné­ve. Viste ca u tuzzulià nun servéve a niénte, accum­menzàje a menà cauce é capàte nfacce a pòrte. A na fenèste s’affacciàje na bèlle uàglione cu i capille turchìne é a facce janche-janche comm’a cére, ll’uocchje nchiùse é i mmane ncruciate mpiétte.

Sènze mòvere u musse, cu na vocélle, ca paréve venésse a ll’ate munne, decètte: “Int’a sta case nun nce stà cchiù nisciune. Sò tutte muorte”.

“Aràpeme tu”, alluccàje Pinocchio, chiagnènne.

“Pur’je sò mòrte”.

“Mòrte? E’ che fàje vecìne a fenéste?

“Aspètte u scudille ca me vène a piglià”.

Appéne decètte stì paròle, a uàglione scumpa­rètte é a fenèste se chiudètte sènze fa remmore.

Pinocchio, nun sapènne cchiù che pisce piglià se mettètte a strellà a tutte forze: “Bèlle uàglione cu i capille turchìne, aràpeme, p’ammore i Ddìje. Tiéne cumpassione i nu pòvere uàglione che stà cadènne int’i mmane i dùje assass…”.

Nun putètte fennì sta paròle ca se sentètte affer­rà p’u cuolle é menaccià cu sti paròle: “Mò nun nce scappe cchiù”.

U pòvere Pinocchio, vedènne a mòrte cu ll’uoc­chje, accummenzàje a tremmà accussì fòrte ca i ghionte d’i còsce é i sòrde ca tenéve nascuoste sotte a lèngue se mettèttere a fà remmore.

“A vvuò arapì stà vocche, si o no”?

Dumandàjene i mariuole.

“Ah, nun respunne? E’ và bbuò. Stavòte t’à facìmme arapì nuje”.

Teràjene fòre, a sotte a chille lenzole nire che i cummegliàvene, duje curtellacce ammulàte é nce nfelàjene arète i rine.

I ddoje curtellàte nun ghièttere a ségne pecché Pinocchio ère fatte i légne, nu lignàmme tante tuoste che i ddoje làme i curtiélle se spezzàjene é i mariuo­le rummanèttere ognune c’u màneche mmàne.

Une i chille, quanne se vedètte perditore, ara­pètte a vocche é sentenzìaje: “S’adda mpiccà”.

“Mpeccàmmele”.”Mpeccàmmele”, decètte pure chill’ate.

Sùbbete, sènze pèrdere tiémpe, nc’ attaccàrene i mmane arète i rine é c’a stésse fune facèttere nu nùdeche a scurredore attuorne u cuolle. Dòppe l’aiz­zàjene a tèrre é appennèttere a na schiànte i na pian­te chiammate a Cèrcule ròsse. Po’ s’assettàjene pe tèrre p’aspettà ca Pinocchio facésse l’ùrteme suspi­re. Ma chiste, dòppe tré ore, tenéve sèmpè ll’uocchje apiérte, a vocche nchiuse é menàve cauce comm’a nu ciucce ca s’è mpuntàte a cammenà.

Sfastediàte é stanche d’aspettà, i duje mariuole s’aizzàjene a tèrre, decènne a Pinocchio: “Statte bbuone, nce ne jàmme. Nce vedìmme dimane c’a sperànze ca quanne turnàmme te truvamme muorte stìse é ca vocche spalancàte.

Avutàjene i spalle é se ne jèttere.

Attramènte s’ère aizzate nu viènte tise che sbat­tève Pinocchio a ccà é a llà facènnele dundulià fòrte-fòrte comm’u battàglie i na campane che sòne quanne se scummògle a glòrìje.

Chille dundulià stregnéve a fune ca tenéve attuorne u cuolle é, a pòche a pòche, nce facéve ammancà u suspire.

Sentéve a mòrte che s’avvicinàve chiane-chiane é sperave ca còcchedune, cocc’àneme bbòne, pas­sasse p’aiutà.

Nisciùne. E’ allore nce jètte p’a cape u patre é tenètte appéne a fòrze i dìcere: “Oh, patre mìje, si tu stisse ccà”.

Nun tenéve cchiù fiate pe continuà. Chiudètte ll’uocchje, arapètte a vocche é stennètte i còsce.

(continua)

To Top